Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 7

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen folk şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, ilişki eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile ilgili ve Türk’e özgü mazmunında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve belli bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle tasarlan ve giderek anonimleneşeli bir nazım biçimidir. ırlamakler ana murabbaklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. ırlamaklerdeki murabbaklere (üçlük yahut ikilik bile olabilir) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise folk dilinde “rabıt” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonra yeniden edilen ikilik (evet da henüz çok) dizelerdir.

ırlamaknün belli bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan evet da rastgele bir folk şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olur. Bu yüzden türkü tipinin en kupkuru özelliği melodisidir. ırlamakler hece ölçüsünün her sözıbıyla söylenir. Doğrusu hece adetsı itibarıyla bir sınırlama imkânsız.

ırlamaklerin majör çoğunluğu anonimdir evet da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuşdolaşma. ırlamakler bu şekilde folkın varlıkı olurlar ve folkın her kesimine seslenme eden sanat adamılar tarafından albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan yaygın bir musiki türüdür. ırlamakler çoğu kere, bir huy olayı evet da bir kahramanlık zıtsında doğar ve yayılırlar. ırlamakler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, iz adlarının, hatta mevzuların de değiştiği görüldüğü midein, nerede doğduklarını saptamak kuvvetleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere için usulsüz ve usullü koşukler olarak dü başkalık yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı mideine düz uzun havalardır. Usullü olan koşukler grubunda ise çoğu kez katakulli havaları iz kızılır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da sınık âlem adı verilmektedir.

Türklerde davranışlenen konulara için bile sınıflama yapan yazarlar vardır. Mevzularına için koşukler:

Ninniler
Çocuk koşukleri
Tabiat koşukleri
Aşk koşukleri
Kahramanlık ve askerlik hizmeti koşukleri
Resim koşukleri
İş koşukleri
Katlıklı koşukleri
Ölüm koşukleri (Ağıt)
Mandepsi koşukleri
Tabiat ve hayvan koşukleri
Zeybek havası ve derebeyi koşukleri
Cinayetler ve biberliklı olaylarla alakalı koşukleri
Güldürücü koşukleri