Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 10

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen kamu şiirlerinin her çeşidine verilen ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, alaka eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile ilgili ve Türk’e özgü anlamında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve mukannen bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle makalelan ve giderek anonimleşen bir nazım biçimidir. Yırler anne kuartetklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Yırlerdeki kuartetklere (üçlük yahut ikilik bile olur) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise kamu dilinde “bağlama” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonra gene edilen ikilik (ya da daha çok) dizelerdir.

Yırnün mukannen bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan ya da rastgele bir kamu şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olabilir. Bu yüzden türkü tipinin en bariz özelliği melodisidir. Yırler hece ölçüsünün her lakırtııbıyla söylenir. şu demek oluyor ki hece adetsı itibarıyla bir sınırlama gerçekleşemez.

Yırlerin koskocaman çoğunluğu anonimdir ya da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Yırler bu şekilde kamuın emtiaı olurlar ve kamuın her kesimine hitap eden sanat erilar aracılığıyla albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan geniş bir musiki türüdür. Yırler çoğu defa, bir huy hadiseı ya da bir kahramanlık kontrasında doğar ve yayılırlar. Yırler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, vaziyet adlarının, hatta mevzuların dahi değiştiği görüldüğü ciğerin, nerede doğduklarını saptamak takatleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere nazaran usulsüz ve usullü türküler olarak iki fark yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı ciğerine kayran uzun havalardır. Usullü olan türküler grubunda ise çoklukla künde havaları vaziyet allıkır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da kırıntı gökyüzü adı verilmektedir.

Türklerde işçiliklenen konulara nazaran bile sınıflama karşılayıcı yazarlar vardır. Konularına nazaran türküler:

Ninniler
Çocuk türküleri
Tabiat türküleri
Aşk türküleri
Kahramanlık ve askerlik türküleri
Tören türküleri
İş türküleri
Katlıklı türküleri
Ölüm türküleri (Ağıt)
Kumar türküleri
Tab ve hayvan türküleri
Zeybek ve derebeyi türküleri
Cinayetler ve kederklı olaylarla alakalı türküleri
Güldürücü türküleri